Η σημαντικότητα του αρχαιολογικού χώρου Μακρυγιάννη που καταστράφηκε με πρόσχημα το "μουσείο"

Η έκθεση Καλλιγά εφόρου Ακρόπολης, παλαιότερα υπεύθυνου της ανασκαφής αναφέρει: «Τα κατάλοιπα θα ανήκαν σε αριθμό μεγάλων κτιριακών συγκροτημάτων (επαύλεων, φιλοσοφικών σχολών»

Σύμφωνα με την έκθεση του αρχαιολόγου, εφόρου Ακρόπολης και σύμβουλου της Μ.Μερκούρη, κου Γιώργου Παπαθανασόπουλου, ο αρχαιολογικός χώρος Μακρυγιάννη περιβάλλεται από το Ιερό και το Θέατρο Διονύσου, το ωδείο του Περικλή, στα ανατολικά και νοτιοανατολικά του όρια τοποθετούνται το ιερό του Κόδρου, το «επί Παλλαδίω δικαστήριον», το εν «λίμναις Διονύσιον», η Παλαίστρα του Ταυρέα. Γειτονεύει με τα γνωστά παριλίσια ιερά του Πύθιου Απόλλων, το ιερό του Κρόνου και της Ρέας, του Δελφίνιου Απόλλωνος, του ιερού της Ολυμπίας Γης, του ναού της Ήρας και του Διος, το δικαστήριο παρά τω Δελφίνειο. Με αυτά τα δεδομένα ούτε και απλή σκέψη θα μπορούσε να γίνει για χωροθέτηση μουσείου στου Μακρυγιάννη.
Ο Παπαθανασόπουλος υπογραμίζει ότι η έκθεση Καλλιγά αναφέρεται μεταξύ άλλων (ασχολίαστα) και σε εύρεση «αξιόλογης μαρμάρινης ανδρικής κεφαλής του Πλάτωνος, αντίγραφο του γνωστού παλαιότερου καθιστού αγάλματος του φιλόσοφου, έργο του γλύπτη Συλανίωνα του 4ου ΠΧ αιώνα» και προσθέτει, «μήπως θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι να σημαίνει άραγε σε αυτή τη θέση άγαλμα του Πλάτωνος και μήπως θα μπορούσε να συσχετιστεί το σπουδαίο αυτό εύρημα με εγκατάσταση η δραστηριότητα της Νεοπλατωνικής σχολής; η πληροφορία για τη θέση της Νεοπλατωνικής σχολής φαίνεται να ανταποκρίνεται περισσότερο εδώ στο κτήριο «Κ» του αρχαιολογικού χώρου του Μακρυγιάννη ως πλησιέστερη προς το Ασκληπιείο και το θέατρο Διονύσου» και ο Παπαθανασόπουλος καταλήγει
«Άλλωστε η εικονιστική κεφαλή νεοπλατωνικού φιλοσόφου αρ.1313 του Μουσείου Ακροπόλεως που αόριστα είναι γνωστό ότι έχει βρεθεί «νοτίως της Ακροπόλεως» θεωρώ ότι είναι πιθανότερο να σχετίζεται με το κτήριο «Κ»...»

Από την έκθεση Τριάντη προς το ΚΑΣ επιλέγονται:
«Στα ανατολικά του παλαιοχριστιανικού λουτρού, κάτω από τις επιχώσεις των παλαιοχριστιανικών χρόνων, εντοπίσθηκε αίθουσα και επιμήκης στενός διάδρομος...που ενδεχομένως ανήκουν στο ίδιο κτήριο με αυτά που αποκαλύφθηκαν τα έτη ’85,’86 στο υπόγειο του κτηρίου Βάιλερ»
«Έχει αποκαλυφθεί ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα με ιδιότυπη κάτοψη. Αποτελείται από χώρους που αναπτύσσονται σε δύο επίπεδα ενώ επαναχρησιμοποιεί δωμάτια πρωιμότερων οικιών...»
«Γενικά έχει διαπιστωθεί ότι οι οικίες ρωμαϊκών, υστερορωμαικών και παλαιοχριστιανικών χρόνων έχουν κατασκευαστεί πάνω σε αρχαιότερα οικοδομικά κατάλοιπα, τα οποία χρησιμοποιούν για την θεμελίωσή τους».
«Η ανασκαφή του οικοπέδου Μακρυγιάννη επιβεβαιώνει την άνθηση που γνώρισε η Αθήνα από τον 4ο έως τον 6ο αιώμα με την ανάδειξή της σε ένα από τα σημαντικότερα πνευματικά κέντρα της εποχής.»
«Το μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα είναι ανάλογο και εξίσου σημαντικό με αυτά της αρχαίας αγοράς, όπως το Γυμνάσιο των Γιγάντων κλπ Η χρονολόγηση του κτιρίου στον 7ο ΜΧ αιώνα το καθιστά μοναδικό στην Αθήνα...»
«Ο μαρασμός ολοκληρώνεται με την επιδρομή των Σλάβων το 582 όποτε η Αθήνα φαίνεται ότι καταστρέφεται. Μια μικρή ανάκαμψη που παρατηρήθηκε στην Αρχαία αγορά κατα τον 7ο αιώνα συνδέθηκε με την εγκατάσταση στην Αθήνα του αυτοκράτορα Κωνστάντιο Β’ το χειμώνα 662-663ΜΧ. Δεν θα ήταν παντελώς άσκοπο να στραφεί η αναζήτηση της ερμηνείας του κτηρίου Ε και προς αυτή την κατεύθυνση.»

...................................................

Μετά τον εντοπισμό σημαντικότατου οργανωμένου αρχαιολογικού συνόλου στο οικόπεδο Μακρυγιάννη που ήταν αποτέλεσμα της επαναδραστηριοποίησης των ανασκαφών από το 1997 και ύστερα θα όφειλαν οι υπεύθυνοι να στραφούν στην άμεση λύση της συστηματικής χωροθέτησης για την εξασφάλιση καταλλήλου χώρου για το έργο. Στην συνεδρίαση του ΚΑΣ 15/9.5.2000 προκύπτει εναργέστατα η διαπίστωση ότι ο αρχαιολογικός χώρος έχει μοναδική σημασία για την μακραίωνη ιστορία της Αθήνας (ε.α, σ3,4 Κωνστάντιος) ότι κάποια από τα κτήρια του συνόλου έχουν μοναδικό χαρακτηρισμό (ε.σ 2 Μπούρας). Στην λανθασμένη και επιστημονικώς αδόκιμη λύση της εσπευσμένης διάλυσης των νεωτέρων φάσεων συναίνεσε και η Α'ΕΠΚΑ μετά από σχετική της εισήγηση (Α'ΕΠΚΑ ΑΡ.ΠΡ. 4567/16.9.1997) το ΚΑΣ κατέληξε στην παράνομη απόφαση διάλυσης όχι μόνο των αρχαιολογικών λειψάνων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου αλλά αδιακρίτως και "αυτών (της ίδιας πάντα περιόδου) που αναμένεται να εμφανισθούν. .. όπου επεκτείνεται η ανασκαφή…". Ενώ το Σύνταγμα της χώρας προβλέπει την διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς ομάδα ειδικών του ΥΠΠΟ υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες αποφάσισε την μη αναστρέψιμη καθαίρεση αρχαίων της περιοχής Μακρυγιάννη , όσων μελλοντικώς θα ήρχοντο στο φως εν προκειμένω χωρίς διάκριση και αξιολόγηση.

3. Η διαδικασία καθαίρεσης αρχαίων για την κατασκευή του Νέου Μουσείου Ακροπόλεως προϋποθέτει την συστηματική πλήρη και ενδελεχή διερεύνηση του χώρου. Δεν νοείται η έναρξη εργασιών εκσκαφής για την θεμελίωση καθήν στιγμή δεν ήταν γνωστά τα τελικά σχέδια (θέση ακρίβεια, διαστάσεις κλπ.) του κτιρίου αλλά και ούτε η τελική μορφή η μέθοδος και το εύρος της θεμελίωσης. Η χορήγηση αδείας εκσκαφής χωρίς να έχει προηγουμένως ολοκληρωθεί η παραπάνω διαδικασία καθιστά την άδεια προώθησης εκσκαφών του ΚΑΣ ευάλωτη και μη σύννομη.

4. Ο περί την Ακρόπολη χώρος είναι αρχαιολογικός χώρος υψίστης αρχαιολογικής σημασίας, καθόσον αποτελεί ζώνη παγκόσμιας πολιτιστικής σημασίας. Η δικαιολογία ότι δεν δυνάμεθα να ομιλούμε περί αυτομάτου αρχαιολογικής προστασίας του χώρου Μακρυγιάννη "γιατί δεν έχει κηρυχθεί η Ακρόπολη" αποτελεί εξοργιστικό ισχυρισμό επικίνδυνο για την διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αρχαιότητες όπως η Ακρόπολη, ο Παρθενώνας , ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα, ο ναός της Φιγαλίας στην Αρκαδία, αλίμονο εάν θα χρειάζοντο την διαβεβαίωση της Πολιτείας για την διατήρησή τους. Στο εξωτερικό σημαντικά μνημεία όπως το Κολοσσαίο δεν χρειάζονται την εγγύηση του νόμου για την διατήρηση της ακεραιότητάς τους. Σε αντίθετη περίπτωση εάν στην Ελλάδα επιβάλετο η αρχαιολογική κήρυξη των παραπάνω θέσεων ο αρχαιολογικός χώρος θα αποδυναμωνόταν σε επικίνδυνο σημείο με αποτέλεσμα οι λοιπές αρχαιότητες και ιδίως οι δευτερεύουσας σημασίας αρχαιότητες να διατρέχουν κίνδυνο άμεσου και ολοκληρωτικού αφανισμού.

5. Στην κίτρινη ζώνη της ανασκαφής Μακρυγιάννη κάτω από τις επάλληλες στρώσεις της υστερορωμαικής και βυζαντινής περιόδου διακρίνονται ενδείξεις μη ανασκαμμένου στρώματος παλαιότερης περιόδου όπως δείχνουν δάπεδο και περιβάλλοντες τοίχοι τα οποία εκτείνονται σε χαμηλότερο επίπεδο στα ΝΔ του γηπέδου. Επειδή η διαδικασία θεμελίωσης με πασσαλόπηξη είναι διαδικασία που εφαρμόζεται μόνο μετά από εξαντλητική ανασκαφή μέχρι τον βράχο στην συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει κίνδυνος καταστροφής αρχαίων διότι η μέθοδος είναι "τυφλή" και το γεωτρητικό θα εισχωρεί σε στρώματα μη ανασκαμμένα.

6. Οι επάλληλες στρώσεις της υστερορωμαικής και βυζαντινής περιόδου που καταστράφηκαν ολοσχερώς στην νότια παρυφή του οικοπέδου σε ζώνη μήκους 60 μ και πλάτους 15 μ δεν αποτελούσαν απλώς αρχαίες στρώσεις συσσωρευμένου χώματος αλλά επάλληλες οικοδομικές φάσεις με σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα και αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που αντιπροσωπεύουν σπουδαίο αρχαιολογικό σύνολο. Η εσπευσμένη καταστροφή των κτιρίων έστω και με άδεια του ΚΑΣ υπήρξε σαφώς παράνομη γιατί έγινε με τρόπο εσπευσμένο και πριν την εκτίμηση της σημασίας τους την κατανόηση της σχέσης τους προς τα ευρήματα της κόκκινης ζώνης και την δημοσίευση των ανακαλύψεων όπως ορίζει ο αρχαιολογικός νόμος.

7. Οργανωμένοι αρχαιολογικοί χώροι με επάλληλες οικιστικές φάσεις και μνημειώδη αρχιτεκτονικά κατάλοιπα όπως στην περίπτωση των αρχαιοτήτων του οικοπέδου Μακρυγιάννη (συμπεριλαμβανομένων των σπουδαίων αρχιτεκτονικών ευρημάτων που προσφάτως καταστράφηκαν στην κίτρινη ζώνη) χρήζουν ειδικής φροντίδας και προστασίας. Γενικά στην αρχαιολογική επιστήμη η σημασία αρχαιολογικής θέσης κρίνεται από την διατήρηση επαλληλίας οικιστικών φάσεων που υποδηλώνουν την συνεχή χρήση του χώρου δια μέσου των αιώνων. Όπως δείχνουν οι ανασκαφές που έγιναν στον χώρο Μακρυγιάννη τόσο κατά τα έργα της αττικό μετρό όσο και πιο πρόσφατα από την Α'ΕΠΚΑ η θέση αποτέλεσε σπουδαίο οικιστικό χώρο της Αθήνας με χρήση από τους προϊστορικούς χρόνους έως τον 19ο αιώνα. Η επιστημονική σπουδαιότητα του χώρου έγκειται στην ανακάλυψη καλώς διατηρημένων αρχιτεκτονικών καταλοίπων της υστερορωμαικής και βυζαντινής περιόδου για τους οποίους παλαιότερες έρευνες στην Αθήνα δεν είχαν φέρει στο φώς ικανοποιητικά στοιχειά. Πέρα από την επαλληλία φάσεων ιδιαίτερη σημασία έχει και η μοναδική μορφή όπως και η σημασία των κτιρίων που αποκαλύφθηκαν (όπως δηλώνεται από τα ίδια τα μέλη του ΚΑΣ Συνεδρίαση 47/27.11.2000). Οι παραπάνω οικιστικές φάσεις αποτελούν αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της μακράς ιστορικής χρήσης της Αθήνας. Αποτελούν απόδειξη της ιστορικής ταυτότητας και της ειδοποιού διαφοράς της Αθήνας από πρωτεύουσες άλλων ευρωπαϊκών χωρών.

Η μακρά χρήση της Αθήνας δια των αιώνων αποτελεί σπουδαιότατο πολιτιστικό στοιχείο ανάδειξης της ιστορικής συνείδησης και για τον λόγο αυτό τεκμήριο εξέχουσας σπουδαιότητας που χρήζει απόλυτης διατήρησης και προστασίας. Η καταστροφή και η προσβολή συμβόλων όπως ο Μαραθώνας και στην συγκεκριμένη περίπτωση ο χώρος Μακρυγιάννη δεν προσβάλλουν μόνο τον χαρακτήρα και το φυσικό περιβάλλον του μνημείου αλλά στρέφονται κατά κύριο λόγο κατά της ιστορίας και του πολιτισμού